گروه سلامت خبرگزاری فارس:در سال 1901 یک روانپزشک آلمانی بنام «الویس آلزایمر» بیمار 51 ساله‌ای بنام خانم آگوست را که به‌ دلیل اختلالات شناختی، مشکلات تکلمی، توهمات شنوایی و هذیان، در بیمارستانی در فرانکفورت بستری شده بود را مورد بررسی قرار داد.

در طی یکی از این بررسی‌ها وی چندین شئی مختلف را به این خانم نشان داد و مدتی بعد درباره آنها از او سوال کرد،اما وی نتوانست هیچ کدام از آنها را به‌خاطر بیاورد.

در واقع خانم آگوست، اولین فردی است که بیماری آلزایمرش تشخیص داده شده است.

وی در آوریل سال 1906 درگذشت و پس از فوت وی، دکتر آلزایمر به کمک دو پزشک ایتالیایی دیگر به بررسی کالبد شکافی و پاتولوژی سیستم عصبی وی پرداختند. سرانجام در سوم نوامبر سال 1906 و در سی و هفتمین گردهمایی روان‌پزشکان آلمان، دکتر آلزایمر بیماری خانم آگوست را معرفی و نامش را آلزایمر گذاشت .

امروز 30 شهریورماه برابر است با 21 سپتامبر روز جهانی آلزایمر است. تخمین زده می‌شود که در هر 3 ثانیه، یک نفر در جهان به این بیماری مبتلا می‌شود و این آمار تا سال 2030 میلادی به عدد بسیار نگران کننده 65 میلیون نفر افزایش می‌یابد.

وجود 800 هزار بیمار آلزایمری در ایران

اکنون 52 میلیون نفر در جهان به آلزایمر مبتلا هستند و در ایران نیز بیش از 800 هزار نفر مبتلا به این بیماری هستند.

هر 7 دقیقه یک ایرانی به دمانس یا آلزایمر مبتلا می‌شود

هر 7 دقیقه یک ایرانی به دمانس یا آلزایمر مبتلا می‌شود. آلزایمر شایع‌ترین نوع زوال عقل است که حافظه، افکار، مهارت‌های کلامی و قضاوت، درک مطلب و به طور کلی عملکرد شناختی بیمار را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

گروهی از اختلالات مغزی که منجر به از دست دادن مهارت‌های فکری و اجتماعی می‌شوند، به اندازه‌ای شدید هستند که می‌توانند زندگی روزمره فرد را تحت تاثیر قرار دهند.

هر 66 ثانیه یک آمریکا یی آلزایمری می‌شود

با توجه به گزارش انجمن آلزایمر آمریکا، بیماری آلزایمر ششمین علت مرگ و میر در ایالات متحده در این کشور است. هر 66 ثانیه یک نفر دچار این بیماری می‌شود و تا سال 2060، حدود 15 میلیون نفر در آمریکا، دمانس، آلزایمر یا اختلال شناختی ملایم خواهند داشت.

در آلزایمر، تخریب و مرگ سلول‌های مغزی و همچنین تخریب ارتباط بین آنها باعث کاهش دائم حافظه و عملکرد ذهنی می‌شود. از آنجا که هیچ درمانی برای بیماری آلزایمر وجود ندارد، قرار گرفتن هر چه سریعتر بیمار در شبکه خدمات حمایت کننده بسیار مهم است.

 نشانه‌ها: در مراحل ابتدایی فراموشی و یا گیجی خفیف ممکن است تنها علامت مورد توجه آلزایمر باشد، اما با گذشت زمان بیشتر خاطرات به خصوص حافظه اخیر از یاد می‌رود. سرعت پیشرفت علائم در افراد مختلف متفاوت است.

در صورتی که فرد مبتلا به آلزایمر شود احتمالاً اولین علامتی که فرد متوجه آن می‌شود سخت تر شدن غیر معمول به خاطر آوردن و سازماندهی افکار است. ممکن است خود بیمار هیچ مشکلی احساس نکند وخانواده، دوستان نزدیک یا همکاران این تغییرات را حس کنند.

تغییرات مغزی ناشی از بیماری آلزایمر منجر به ایجاد مشکلات زیر می‌شود:

حافظه:هر شخصی گاهی دچار فراموشکاری می‌شود. این که گاهی شخص به یاد نیاورد دسته کلید را کجا گذاشته است یا نام یک آشنا را به خاطر نیاورد طبیعی است،اما اختلال حافظه ناشی از آلزایمر، دائم و وخیم شونده است و توانایی و عملکرد فرد را در محیط کار و منزل تحت تأثیر قرار می‌دهد.

افراد مبتلا به آلزایمر ممکن است عبارات و سؤوالات خود را بارها و بارها تکرار کنند و متوجه نباشند که قبلا آن  را پرسیده‌اند. در بسیاری اوقات مکالمات، ملاقاتها و مناسبت‌ها را فراموش می‌کنند و به طور مکرر اشیاء را در جایی غیر از جای خود و اغلب در جاهای غیرمعمول قرار می‌دهند.

اختلال جهت یابی و تشخیص ارتباطات فضایی؛ افراد مبتلا به آلزایمر ممکن است آگاهی خود را نسبت به شرایط فعلی که در آن زندگی می‌کنند مثل روزها، فصل و ... از دست بدهند.

همچنین آلزایمر توانایی مغز را برای تفسیر آنچه فرد می‌بیند مختل می‌کند و به طور کل فهم وقایع اطراف را با مشکل مواجه می‌سازد؛ در نتیجه بیماران ممکن است حتی در محیط های آشنا نیز گم شوند.

 

نوشتار و گفتار؛ آلزایمر باعث اختلال در توانایی تمرکز و تفکر به خصوص در مفاهیم انتزاعی مانند اعداد می شود. بیماران ممکن است در مدیریت مالی، تنظیم یادداشت ها و صورتحساب‌ها و پرداخت به موقع آنها با مشکل مواجه شوند. 

تغییر در شخصیت و رفتار؛ تغییرات مغزی که در بیماری آلزایمر رخ می‌دهد می‌تواند نحوه رفتار و احساسات فرد را تحت تأثیر قرار دهد. بیماران ممکن است مواردی همچون افسردگی، اجتماع گریزی، تغییرات سریع خلقی، عدم اعتماد به دیگران، تحریک پذیری پرخاشگری، تغییر در عادات خواب را تجربه کنند.
دانشمندان معتقدند که آلزایمر در بیشتر افراد در اثر تلفیقی از عوامل مانند وراثت، سبک زندگی و عوامل محیطی رخ می‌دهد و به تدریج مغز را تحت تأثیر قرار می دهد.

بیماری آلزایمر موجب آسیب دیدن و مرگ سلولهای مغزی می‌شود. هرچه سلول‌های مغزی بیشتری می‌میرند، مغز نیز کوچکتر می‌شود. 

 افزایش سن مهمترین عامل خطر شناخته شده در ابتلاء به آلزایمر

افزایش سن مهمترین عامل خطر شناخته شده در ابتلاء به آلزایمر است. آلزایمر جزئی از روند طبیعی پیر شدن نیست اما خطر ابتلاء به آن با افزایش سن به خصوص پس از 65 سالگی افزایش می‌یابد؛ به طوری که تقریباً نیمی از افراد بالای 85 سال مبتلا به آلزایمر می‌شوند. 

سابقه خانوادگی و وراثت؛خطر ابتلاء به آلزایمر در افرادی که یکی از اقوام درجه یک آنها والدین یا خواهر و برادر سابقه ابتلاء داشته‌اند بیشتر است. 

در این شرایط اقدام به موقع برای در پیش گرفتن الگوی زندگی سالم و راهکارهایی برای جبران کمبود حافظه می‌تواند در پیشگیری از ابتلاء به دمانس موثر باشد. 

هر چند شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه همان عواملی که فرد را مستعد بیماری‌های قلبی می‌کنند، احتمال ابتلاء به آلزایمر را نیز افزایش می‌دهند. این عوامل می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
 -  ورزش نکردن
-   استعمال دخانیات
-   پرفشاری خون
-   کلسترول خون بالا
-   دیابت کنترل نشده
-   رژیم غذایی با میوه و سبزی ناکافی
-   عدم فعالیت اجتماعی

حسین آقامیری،متخصص مغز و اعصاب با اشاره به اینکه یکی از بارزترین نشانه‌های زوال عقل کاهش توانایی در انجام و تکمیل وظایف روزمره است، اظهار کرد: زوال عقل موضوعی نگران کننده و غیر قابل درمان است.

وی افزود: بیماری آلزایمر یا فراموشی نوعی زوال عقل محسوب شده و به شدت عملکرد شناختی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

 

به گفته وی معمولاً آلزایمر و یا انواع مختلف زوال عقل در سنین بالا و به صورت تدریجی شروع می‌شود.این متخصص مغزو اعصاب با بیان اینکه زوال عقل یک اصطلاح کلی برای افت توانایی ذهنی است خاطرنشان کرد: از دست دادن حافظه و بیماری آلزایمر رایج‌ترین نوع زوال عقل به شمار می‌آید.

آلزایمر بیماری افراد بالای 60 سال

آقامیری با اشاره به اینکه معمولاً آلزایمر در افراد بالای 60 رخ می‌دهد توضیح داد: زوال عقل بیماری است که به صورت تدریجی ایجاد شده و هرگز ناگهانی رخ نمی‌دهد.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ادامه داد: بیماری آلزایمر قابلیت شناختی را خنثی می‌سازد و فرد مبتلا به تدریج تغییرات و توانایی خود برای توسعه و دنبال کردن یک برنامه تجربه می‌کنند؛ به عنوان مثال، انجام برخی وظایف ساده مانند پیگیری وضعیت حساب بانکی یا پیروی از یک دستورالعمل برای آنها به فعالیتی بسیار پیچیده تبدیل می‌شود.

آقا میری کناره گیری از فعالیت‌های اجتماعی یا کاری را یکی از نشانه‌های ابتلاء به آلزایمر ذکر کرد و اظهار کرد: هنگامی که یک نفر چالش‌های شناختی که به واسطه زوال عقل شکل می‌گیرند را تجربه می‌کند، ممکن است به تدریج خود را از فعالیت‌های کاری یا اجتماعی کنار بکشد و بخشی از این کناره گیری و انزوا ممکن است با تغییرات شخصیتی، ترس، یا عدم پذیرش مرتبط باشد.

اصلاح سبک زندگی راه جلوگیری از آلزایمر

این متخصص مغز و اعصاب یکی از مهم‌ترین عوامل پیشگیری از ابتلاء به زوال عقل و یا آلزایمر را رعایت اصول سبک صحیح زندگی دانست و افزود: متأسفانه درمان مشخصی برای بیماری آلزایمر یا هر گونه زوال عقل پیشرونده وجود ندارد بنابراین دارو درمانی گزینه‌ای در دسترس است که امکان تسکین برخی نشانه‌ها را فراهم می‌کند.

وی پرهیز از مصرف سیگار و دخانیات، کنترل فشار خون، کلسترول، و قند خون در سطوح مناسب، دنبال کردن یک رژیم غذایی سالم و متعادل، ورزش کردن، حفظ وزن مناسب و عدم مصرف نوشیدنی‌های الکلی را از جمله راهکارهای پیشگیری از آلزایمر دانست.

آلزایمر درمان پذیر نیست

آقامیری با بیان این که خبر تأسف برانگیز، غیر قابل درمان بودن آلزایمر است، گفت: اگر شخصی مبتلا به بیماری آلزایمر شود، صرفاً می‌توان سیر بیماری را با تجویز دارو کندتر کرد و متأسفانه در اکثر موارد درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد.

وی توصیه کرد: رعایت و پیروی از سبک درست زندگی می‌تواند یکی از مؤثرترین روش‌ها برای پیشگیری از آلزایمر باشد.

این فوق تخصص مغز و اعصاب با اشاره به اینکه بیماران مبتلا به آلزایمر و یا زوال عقل نسبت به بیماری‌های عفونی حساس و آسیب پذیرند، خاطرنشان کرد: به طور مثال اگر یک شخص سالم با یک عفونت ساده ادراری فقط دچار تب شود، بیمار مبتلا به آلزایمر ممکن است با همان عفونت ادراری دچار کاهش سطح هوشیاری شده و یا به کما برود.

وی افزود: در شرایطی که با اپیدمی کرونا مواجه هستیم باید مراقب باشیم که درمان‌های بیماران و افرادی که مبتلا به زوال عقل و یا آلزایمر هستند را تا جایی که ممکن است توسط روش‌های مجازی و آنلاین انجام دهیم تا حضور این افراد در جامعه به پایین‌ترین سطح خود برسد.

آقامیری گفت: معمولاً حافظه طولانی افرادی که دچار اختلال حافظه هستند تا مراحل انتهایی بیماری دست نخورده باقی می‌ماند برای مثال این بیماران بیشتر از گذشته‌ها صحبت می‌کنند چون حافظه اخیر این بیماران پاک شده و هیچ حافظه و دیدگاهی نسبت به اتفاقاتی که در ساعات و روزهای اخیر افتاده ندارند.

وی ادامه داد: با پیشرفت بیماری، حافظه طولانی مدت بیماران مبتلا به آلزایمر هم از دست خواهد رفت.

آقامیری با بیان اینکه نباید اختلال در تمرکز با آلزایمر را اشتباه گرفت افزود: غالباً علل اختلال حافظه دلایل کم اهمیت و درمان پذیر هستند و عواملی همانند اختلالات متابولیک، کم کاری تیروئید و یا اختلالات ناشی از استرس و اضطراب می‌تواند از جمله این دلایل باشد.

وی افزود: برای مثال شخصی که به دنبال اضطراب، استرس گاهاً دچار فراموشی‌های گذرا می‌شود این مورد آلزایمر محسوب نمی‌شود، در حالی که فرد مبتلا به آلزایمر تقریباً نمی‌تواند مطلب یا حتی شماره تلفنی را حفظ کند و یا آدرس‌های جدید را به یاد بیاورد.

طبق گزارش انجمن آلزایمر، علائم هشداردهنده آلزایمر عبارتند از؛ تغییراتی در خلق و خو یا شخصیت، خروج از کار یا کناره‌گیری از فعالیت‌های اجتماعی، قضاوت غلط، گم کردن اشیا و از دست دادن توانایی بازخوانی مراحل، مشکلات جدید با کلمات در گفتار و نوشتار، مشکل درک روابط فضایی و بصری، سردرگمی در زمان و مکان، مشکل در تکمیل وظایف آشنا، چالش در برنامه‌ریزی و یا حل مشکلات و از دست دادن حافظه. 

 

انتهای پیام

همین دیروز| گروه تاریخ خبرگزاری فارس ـ امین رحیمی: انتخابات در دوره پهلوی وضعیت ویژه‌ای داشت. پهلوی دوم به تقلید از آمریکا یک ایده داده بود و پایش را هم در یک کفش کرده بود که باید عرصه سیاست در ایران دو حزبی باشد. بر همین اساس از سال 1336 شمسی حزب «مردم» و حزب «ملّیون» تشکیل شدند و قرار بود مثل احزاب جمهوری‌خواه و دموکرات آمریکا این دو حزب هم با هم رقیب باشند.

قسمت ناجور قضیه این بود که این احزاب بنا به اصرار و دستور پهلوی دوم حتما باید رقیب هم می‌بودند تا نمایش سیاست در ایران درست مثل آمریکا باشد. در این میان حزب ملّیون خرابکاری کرد و در سال 1339 شمسی در انتخابات دوره بیستم مجلس شورای ملی تقلب کرد و وقتی اسناد تقلب فاش شد رسوایی بار آمد و حزب عملا منحل شد.

بعدها حزب «ایران نوین» تأسیس شد تا رقیب حزب مردم باشد و آن نظام دو حزبی همچنان برقرار باشد. معلوم است که مردم ایران همراه و هم‌داستان این نوع حزب‌بازی تصنعی و فرمایشی نبودند و «یرواند آبراهامیان» مورخ معاصر در کتاب «ایران بین دو انقلاب» گزارش می‌دهد: درباریان قدیمی و کهنه‌کار، از جمله دکتر منوچهر اقبال و اسدالله علم، مجلس را به دو حزب سلطنت‌طلب تقسیم کردند. اقبال که با افتخار خود را نوکر شاه معرفی می‌کرد رهبر حزب ملیّون و عَلَم، دوست شاه و زمین‌دار بزرگ منطقه بیرجند، هدایت حزب مردم را برعهده داشت. بنابراین دو حزب نامبرده به احزاب «بله قربان» و «چشم قربان» معروف شده بودند.

آیت‌الله میلانی شرکت در انتخابات مجلس شورای ملی را به دلیل نبود آزادی قلم و بیان در دوره پهلوی حرام اعلام کرد

جواب همان است

شرایط انتخابات بیست‌ و یکمین دوره مجلس شورای ملی متفاوت‌تر از قبل بود؛ چند ماه از قیام 15 خرداد می‌گذشت و عرصه سیاسی کشور در حالت خفقان بود و بگیر و ببند بود. در چنین وضعیتی به‌طور مکرر از آیت‌الله «سیدمحمدهادی میلانی» مرجع بزرگ شیعه درباره شرکت در انتخابات استفتاء می‌شد و جواب این بود: «جواب‌‌ همان است که به سؤالات وارده از بلاد کثیره داده‌ام و اینک به نحو اختصار می‌نویسم با وضع موجود و عدم آزادی قلم و بیان و زندانی‌بودن عده‌ای رجال صالح هر نوع شرکت در این انتخابات جایز نیست. شرعا و عقلا و مبارزه با آن و مطالبه حکومت مشروع قانونی وظیفه می‌باشد. امید آنکه به‌یمن توجه حضرت بقیه‌الله ارواحنا فداه، امت اسلامی به خواسته خود نائل گردد».

 متن استفتاء از  آیت‌الله میلانی درباره شرکت در انتخابات مجلس دوره پهلوی

انتخاب نمایندگان مجلس در کمیسیون سه‌ نفره!

بماند که آن مجلس بیست‌ و‌ یکم نمایش انتخاباتش برگزار شد و بالاخره تعدادی از اعضای حزب مردم و حزب ایران نوین رفتند و نشستند روی صندلی‌هایی که شرعا و عقلا جایشان آنجا نبود و بماند که همین مجلس بود که قوانین آنچنانی تصویب کرد که فقط یک نمونه‌اش لایحه کاپیتولاسیون بود که جنجال برپا کرد و عزای ملی شد! حالا بازگردیم به انتخابات به سبک پهلوی!

«جعفر شریف امامی» رئیس مجلس سنا در دوره پهلوی درباره انتخابات در کتاب خاطراتش نوشته است: «خود شاه تصمیم می‌گرفت که چه کسانی نامزد وکالت مجلس باشند. در حقیقت نمایندگان را خودش دست‌چین می‌کرد.» و دقیق‌ترش را اگر بخواهیم خاطرات ارتشبد سابق «حسین فردوست» هم هست که از نزدیکان پهلوی دوم بود و در کتاب «ظهور و سقوط سلطنت پهلوی» نوشته است: در زمان نخست‌وزیری علم [همان زمان انتخابات بیست‌ویکمین دوره مجلس شورای ملی]، محمدرضا دستور داد که با علم و منصور یک کمیسیون سه‌نفره برای انتخاب نمایندگان مجلس تشکیل دهم. کمیسیون در منزل علم تشکیل می‌شد.

هر روز منصور با یک کیف پر از اسامی به آنجا می‌آمد. عَلَم در رأس میز می‌نشست، من در سمت راست و منصور در سمت چپ او. منصور اسامی افراد موردنظر را می‌خواند و عَلَم هر که را می‌خواست تأیید می‌کرد و هر که را نمی‌خواست دستور حذف می‌داد. منصور هم با جمله «اطاعت می‌شود» با احترام حذف می‌کرد. سپس عَلَم اسم افراد مورد نظر خود را می‌داد و همه بدون استثناء وارد لیست می‌شدند و سپس من درباره صلاحیت سیاسی و امنیتی آنان اظهارنظر می‌کردم و لیست را با خود می‌بردم و برای استخراج سوابق به ساواک می‌دادم. پس از پایان کار و تصویب، ترتیب انتخاب این افراد داده شد. فقط افرادی که در این کمیسیون تصویب شده بودند، سر از صندوق آراء درآوردند و لاغیر.

«شریف امامی» در خاطراتش نوشته پهلوی دوم خودش نمایندگان مجلس شورای ملی را دست‌چین می‌کرد

مجله فارس‌پلاس؛ محمد تقی خرسندی: 

- چرا واکسن نخریدید؟

- چرا به بخش خصوصی اجازه واردات واکسن ندادید؟

- دست مافیای دارو در کار است.

- در مذاکرات وین می‌خواستند به ما واکسن بدهند، ایران قبول نکرد.

- چرا رهبر جلوی واردات واکسن را گرفت؟

- برای جان مردم ارزش قائل نیستند.

- واکسن وارد نکردند تا واکسن برکت را بفروشند.

- ...

ایرانی نیستید اگر در این مدت چنین جمله‌هایی در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های ضدانقلاب به گوش‌تان نخورده باشد؛ یک پروپاگاندای تمام‌عیار برای اینکه ثابت کنند ایران در ماجرای خرید واکسن، جان مردم را فدای مسائل سیاسی و منافع اقتصادی کرده است.

در روزهایی که میزان واردات واکسن کم بود و سرعت واکسیناسیون هم پایین، مردم عادی آنقدر نگران دریافت واکسن بودند که چنین شایعاتی به‌راحتی به جان‌شان می‌نشست و روان‌شان را خراش می‌داد. اما حالا که روزانه بیش از 1 میلیون دوز واکسن وارد کشور شده و تقریبا به همین میزان نیز واکسیناسیون صورت می‌گیرد، فرصت مناسبی است تا آن ادعاها را راستی‌آزمایی کنیم.

 

دنیا کی به واکسن رسید؟

از روزی که کرونا آمد، واکسیناسیون عمومی به‌عنوان موثرترین راه‌حل برای مقابله با این بیماری مطرح شد. اما تا حدود 9 ماه، این راه‌حل در دسترس هیچ کس نبود. تمامی کشورهای پیشرفته در موضوع بهداشت سعی داشتند هرچه سریعتر به واکسن برسند. نه‌فقط به دلیل حفظ سلامت مردم، بلکه خاصیت همه‌گیری کرونا باعث می‌شد واکسیناسیون میلیاردها نفر در جهان، برای شرکت‌های دارویی جذابیت اقتصادی بالایی داشته باشد.

اواخر پاییز بود که سر و صدای تولید واکسن در رسانه‌ها بلند شد. «فایزر» در 22 آذر 1399 مجوز تزریق اضطراری در آمریکا را گرفت و به فاصله یک هفته، مجوز اضطراری «مدرنا» هم صادر شد.

البته این بدان معنی نبود که این واکسن‌ها اولین واکسن‌های کرونا باشند. چین سه ماه و نیم قبل 3 واکسن خود را معرفی و به آنها مجوز مصرف اضطراری داده بود: «سینوواک»، «سینوفارم» و «کانویدسیا».[1] اما نه چین تمایل چندانی به افشای اطلاعات در این مورد داشت و نه رسانه‌های غالب بر جهان تمایلی به انتشار موفقیت‌های کشورهای شرقی. برای همین تعجب نکنید که چرا تا امروز، نام اولین واکسن چین، یعنی کانویدسیا (Convidecia) اصلا به گوش‌تان نخورده است. این واکسن در 27 مرداد 1399 مجوز مصرف اضطراری در چین را گرفته بود؛ یعنی 4 ماه پیش از فایزر.[2]

واکسن‌های چین و روسیه از مرداد 1399 مجوز گرفتند و واکسن های آمریکایی از آذر

ماجرا وقتی جالب‌تر می‌شود که بدانید حتی واکسن‌های چینی هم نخستین واکسن‌های جهان نبودند. «اسپوتنیک5» روسی حدود یک هفته قبل از چین و در 21 مرداد 1399 مجوز مصرف اضطراری گرفته بود[3] اما باز هم جریان غالب رسانه‌ای تمایلی به مانور تبلیغاتی روی آن نداشت. اینطور بود که «فایزر» در اذهان بسیاری از مردم به‌عنوان اولین واکسن کرونا شناخته شد.

با ورود فایزر و مدرنا به بازار آمریکا در اواخر آذر 99، به‌تدریج پای واکسن‌های دیگر هم به رسانه‌ها باز و رقابت برندها آغاز شد. چین در 9 دی به «سینوفارم» مجوز استفاده کامل داد؛ یعنی دقیقا همان روزی که واکسن «برکت» ایران هم وارد فاز کارآزمایی بالینی شد. روز بعد، مجوز مصرف اضطراری «آسترازنکا» در انگلستان صادر شد. «بهارات» در 14 دی از هند و «آسترازنکا» در 10 بهمن از اتحادیه اروپا مجوز تزریق اضطراری گرفتند. در 18 بهمن «سینوواک» و حدود یک ماه بعد هم «کانویدسیا» و «سینوفارم ووهان» در چین مجوز تزریق کامل گرفتند.

واکسن‌های چینی 6 ماه زودتر از واکسن آمریکایی مجوز کامل تزریق گرفتند

در زمستان 99 چین به 4 واکسن خود مجوز کامل تزریق داده بود، در حالی که همه واکسن‌های دیگر دنیا فقط مجوز تزریق اضطراری داشتند و 6 ماه بعد، فایزر آمریکا هم توانست به این مجوز دست یابد.

رقابت بعدی در کسب مجوز سازمان جهانی بهداشت بود. کاربرد این مجوز، بیشتر برای کشورهایی است که توانمندی تکنولوژیک تایید کیفی واکسن‌ها را ندارند وگرنه اغلب کشورهای پیشرفته براساس مجوز سازمان غذا و دارو (یا سازمان مشابه) کشور خود عمل می‌کنند. فایزر در 12 دی اولین واکسنی بود که مجوز این سازمان را گرفت. بهارات و آسترازنکا واکسن‌های بعدی بودند که اواخر بهمن توانستند به این مجوز برسند. «جانسون اند جانسون» هم در اسفند مجوز اضطراری خودش را هم از آمریکا و هم از سازمان جهانی بهداشت دریافت کرد.

سازمان جهانی بهداشت، واکسن‌های آمریکایی را خیلی زودتر از نمونه‌های چینی تایید کرد

بدین ترتیب بود که زمستان 99 پر شد از اخبار مجوز گرفتن واکسن‌ها، و مردم دنیا هم به شکست کرونا از طریق واکسیناسیون امیدوار شدند.

 

چقدر واکسن لازم داشتیم؟

ایران هم مثل تمام کشورهای دنیا، چشم به راه واکسن بود. این بود که در جلسات متعدد ستاد کرونا، «سند ملی واکسیناسیون» به بررسی گذاشته شد و در 20 دی 1399 به تصویب رسید. این سند مشخص می‌کرد که چه افرادی در اولویت واکسیناسیون هستند و در آن تاکید شده بود که برای این کار از واکسن خارجی و داخلی استفاده شود.[4] درواقع، این اصل در این سند مورد تاکید قرار گرفته بود که «بهترین واکسن، اولین واکسن است.»

جالب آن که تصویب این سند، فقط یک روز پس از سخنرانی مقام معظم رهبری بود که ورود واکسن‌های تولید شده در خاک 3 کشور آمریکا، انگلیس و فرانسه را به دلیل سوابق نامطلوب قبلی‌شان ممنوع کرده بودند. یعنی باوجود تبلیغات رسانه‌های ضدانقلاب مبنی بر «ممنوعیت ورود واکسن» توسط رهبر انقلاب، سند ملی واکسیناسیون با یک روز فاصله تاکید می‌کرد که تا زمان تولید انبوه واکسن ایرانی باید از واکسن خارجی برای واکسیناسیون افراد استفاده کرد.

سند ملی واکسیناسیون، میزان نیاز ایران به واکسن‌ها را هم مشخص می‌کرد

 

طبق این سند، باید حدود 60 میلیون نفر از مردم تا پایان سال 1400 واکسینه می‌شدند. از آنجا که اغلب واکسن‌ها در 2 دوز تعریف شده بودند، ایران به 120 میلیون دوز واکسن احتیاج داشت. برنامه زمان‌بندی واکسیناسیون هم مشخص شده بود:

تا قبل از نوروز 1400 باید افراد آسیب‌پذیر و کادر درمان که مستقیما با بیماری کرونا مواجه بودند واکسن دریافت می‌کردند که تعداد آن‌ها یک میلیون و سیصد هزار نفر تخمین زده شده بود. از فروردین تا تیر حدود 12 میلیون نفر از سالمندان بالای 65 سال و تمامی افراد دارای بیماری زمینه‌ای واکسینه می‌شدند. فاز سوم مربوط به مراکز پرتجمع می‌شد و قرار بود از مرداد تا آذر به حدود 19 میلیون نفر واکسن تزریق شود. و زمستان 1400 هم واکسیناسیون عمومی صورت می‌گرفت که 27.7 میلیون نفر باقیمانده نیز واکسینه می‌شدند.[5]

طبق سند ملی واکسیناسیون، مردم ایران باید تا پایان سال 1400 واکسینه شوند

 

چقدر واکسن خریدیم؟

از اواسط پاییز 99 که زمزمه‌های صدور مجوز واکسن‌ها قوت گرفت، ایران هم مذاکرات جدی خود را برای خرید واکسن آغاز کرد.[6] تا پیش از آن، اغلب واکسن‌ها در مرحله کارآزمایی بالینی بودند و تولیدکنندگان می‌گفتند کسانی را در اولویت خرید قرار می‌دهند که اولا کشورشان در مرحله کارآزمایی بالینی واکسن شرکت کرده باشد و ثانیا چند میلیون دوز واکسن (تایید نشده) را پیش‌خرید کرده و هزینه آن را پرداخت کنند. اما سیاست ایران این بود که از تبدیل شدن به موش آزمایشگاهی واکسن‌سازها خودداری کند. واکسن‌ها فقط پس از ارائه سند فنی معتبر (CTD: Common Technical Document) و تایید آن توسط ایران می‌توانستند وارد کشور شوند.

در این باره بخوانید:

چرا واکسن کرونا را دیر وارد کردیم؟ / رمزگشایی از وعده 18 میلیون دوز واکسن چینی

 

با صدور مجوز واکسن‌ها، اولین و مطمئن‌ترین جایی که می‌شد از آن واکسن خرید، «کواکس» بود. ایران تحت تحریم‌های شدید آمریکا قرار داشت و کواکس برنامه ای جهانی بود برای تضمین دسترسی همه کشورها به واکسن. به‌عبارتی، همه می‌دانستند که با ورود واکسن به بازار، مساله انحصار و احتکار واکسن توسط کشورهای ثروتمند جدی خواهد شد. از طرفی، کرونا یک بیماری شدیدا مسری بود که تنها راه رهایی از آن، واکسیناسیون همه مردم دنیا ارزیابی شده بود. پس سبد کواکس تشکیل شد تا با دریافت بخشی از واکسن‌های تولید شده در نقاط مختلف جهان، امکان دسترسی همه مردم دنیا را به واکسن تامین کند.

ایران در دی‌ماه 16.8 میلیون دوز واکسن از کواکس خرید و علیرغم همه مشکلات تحریم و سختی‌های جابجایی پول، مبلغ آن را هم واریز کرد.[7] کواکس متعهد شده بود که 4.2 میلیون دوز از این واکسن را تا آخر فوریه (10 اسفند) به ایران برساند.[8] طبق سند ملی واکسیناسیون، ایران تا پایان 1399 به 2.6 میلیون دوز واکسن احتیاج داشت و با این حساب، فاز اول واکسیناسیون، بدون هیچ مشکلی انجام می‌شد. با این حال، ایران به این واکسن‌ها بسنده نکرد.

به فاصله یک ماه از خرید کواکس‌، ایران در 16 بهمن خبر از خرید 2 میلیون دوز واکسن اسپوتنیک5 روسیه را داد. قرار بود این واکسن‌ها هم تا پیش از نوروز وارد کشور شود.[9] در 26 فروردین 1400 قرارداد دیگری نیز با روسیه بسته شد: واردات 60 میلیون دوز واکسن با وعده تحویل از خرداد تا آذر.[10]
خرید بعدی ایران از هند و در اسفند ماه بود. یک شرکت خصوصی که به‌نوعی نماینده «بهارات» در ایران محسوب می‌شد، قرارداد خرید 2 میلیون دوز واکسن را امضا کرد و بلافاصله مبلغ 500 هزار دوز آن را نیز پرداخت کرد. بهارات قرار بود در بهار به ایران برسد.[11]

چین یکی از بزرگترین صادرکنندگان واکسن بود که بخش عمده‌ای از نیاز دنیا را تامین می‌کرد. مذاکرات با چین هم از آذرماه جریان داشت[12] و در نهایت در بهار به قرارداد خرید 30 میلیون دوز واکسن ختم شد؛ 10 میلیون دوز در بهار 1400 و مابقی تا پایان پاییز.[13]

ایران منتظر تولید واکسن داخلی نماند و تا بهار 1400 بیش از 110 میلیون دوز واکسن خرید

به این ترتیب، ایران تا قبل از ارائه مجوز تولید واکسن داخلی (24 خرداد 1400)، قرارداد خرید حداقل 110 میلیون دوز واکسن را بسته بود که قرار بود به تدریج تا پایان پاییز (پایان سال 2021 میلادی) وارد کشور شود. این در حالی بود که طبق سند ملی واکسیناسیون، ایران تا پایان پاییز 65 میلیون دوز و تا پایان سال 120 میلیون دوز واکسن احتیاج داشت.

 

 

واکسن‌ها چه شد؟

با خرید 110 میلیون دوز واکسن، عملا ایران باید در امر واکسیناسیون با هیچ مشکلی مواجه نمی‌شد. اما چرا تا ماه‌ها سرعت واکسیناسیون پایین بود. نگاهی بیندازیم به عاقبت واکسن‌ها.

کواکس اولین فروشنده واکسن به ایران بود: 16.8 میلیون دوز. قرار بود کشورهای تولیدکننده، واکسن‌های خود را به کواکس بدهند تا میان سایر کشورها توزیع شود. اما در عمل، بسیاری از کشورها به دلیل درگیری داخلی با سویه‌های جدید کرونا، از این کار خودداری کردند. از طرف دیگر، تقریبا هیچکدام از واکسن‌سازها هم نتوانستند به تعهدات خود عمل کنند و تولید، بسیار پایین‌تر از پیش‌بینی اولیه بود. اینچنین بود که کواکس عملا در انجام تعهداتش به همه کشورها با مشکل مواجه شد. در ایران، مشکل دیگری هم وجود داشت. تحریم‌های آمریکا هم مانع نقل و انتقال پول می‌شد و هم شرکت‌های تولیدکننده را می‌ترساند که محصول خود را به ایران بفرستند.[14] اینگونه بود که تا پایان سال 99 حتی یک واکسن از تعهد 4.2 میلیون دوزی کواکس به ایران نرسید. در فروردین و اردیبهشت نیز فقط 2.1 میلیون دوز واکسن به ایران رسید و باز هم وقفه در کار افتاد.

بزرگترین قرارداد ایران با روسیه بود. یکی 2 میلیون و دیگری 60 میلیون دوز اسپوتنیک. روسیه البته بیش از یک میلیارد دوز واکسن را به 20 کشور پیش‌فروش کرده بود اما علیرغم سرمایه‌گذاری‌های متعدد برای تولید واکسن در کشورهای مختلف (ازجمله ایران) عملا نتوانست ظرفیت تولید خود را سریع بالا ببرد. تا قبل از سال 99 فقط 300 هزار دوز از قرارداد اول وارد کشور شد و در بهار هم 600 هزار دوز. از قرارداد بزرگ 60 میلیون دوزی هم که باید از خرداد آغاز می‌شد، تا امروز هیچ واکسنی وارد کشور نشده.

قرارداد بزرگ بعدی، با چین بود. اما حتی چین هم برای صادرات واکسن به ایران، با مشکل تحریم‌های آمریکا مواجه شد. در نهایت، طرفین به این نتیجه رسیدند که واکسن چینی بدون نام بردن از نام کشور و شرکت تولیدکننده، از طریق واسطه صلیب سرخ تحویل هلال احمر ایران شود تا خطر تحریم کاهش پیدا کند. با این وجود، فقط 3 میلیون دوز از تعهد 10 میلیونی چین در بهار محقق شد.

طبق قراردادها باید تا پایان خرداد 30.8 میلیون دوز واکسن به ایران برسد اما کمتر از 7 میلیون دوز رسید

 

هند هم از همان ابتدا آب پاکی را روی دست ایران ریخت. پس از ارسال اولین محموله 125هزار دوزی واکسن بهارات در اسفند، دادستانی هند به بهانه اولویت واکسیناسیون داخلی، مانع ارسال مابقی واکسن‌ها شد.[15]

 

مجموع مشکلات باعث شد که تا نوروز 1400 از 6.2 میلیون دوز واکسن خریداری شده کمتر از 700 هزار دوز وارد کشور شود و واردات بهار که قرار بود از 24 میلیون دوز فراتر رود نیز کمتر از 6 میلیون دوز باشد. در حالی که ایران طبق سند ملی واکسیناسیون به 2.6 میلیون دوز واکسن تا قبل از سال جدید و حدود 18 میلیون دوز واکسن در بهار احتیاج داشت و اگر به قراردادها عمل می‌شد، همه چیز طبق برنامه پیش می‌رفت.

 

چرا ورق برگشت؟

در 24 خرداد 1400 ایران مجوزتولید و تزریق اضطراری واکسن «برکت» را صادر کرد. آمریکا که در دی ماه به فاصله 2 هفته از موفقیت اولیه برکت، این شرکت را تحریم کرده بود، این بار در کمتر از 3 روز تحریم واکسن را برداشت. این درحالی بود که آمریکا همیشه ادعا می‌کرد اقلام دارویی را تحریم نکرده و ایران مشکلی برای خرید دارو ندارد.[16]

درواقع، با توجه به خطوط تولیدی که در آستانه بهره‌برداری قرار داشت، عملا تحریم دیگر هیچ معنایی نداشت به جز شکست مفتضحانه دولت آمریکا در فشار به مردم ایران. شواهد میدانی در آن تاریخ نشان می‌داد که این خطوط در زمان مقرر به بهره‌برداری می‌رسد و تولید واکسن داخلی موجب تامین نیاز کشور خواهد شد. آمریکا هم به‌خوبی از این موضوع مطلع بود، لذا تحریم‌ها صرفا مانع بهره‌مندی شرکت‌های خارجی از بازار ایران می‌شد و اعترض آنها را در پی داشت.

برکت هرچند به‌دلیل تحریم‌ها با مشکل مواجه شد و نتوانست خطوط 2 و 3 خود را به‌موقع به بهره‌برداری برساند اما تا امروز تنها از یک خط خود بیش از 10 میلیون دوز واکسن تولید کرده. خط دوم این واکسن هم با ظرفیت تولید 6 تا 8 میلیون دوز، از نیمه دوم شهریور به بهره‌برداری رسیده و خط سوم نیز در مراحل پایانی بهره‌برداری است. واکسن‌های پاستور و فخرا هم مجوز تولید گرفته‌اند و واکسن‌های دیگر ایرانی هم در راهند.

به این ترتیب بود که واردات واکسن از ابتدای تابستان سرعت گرفت. در تیرماه به اندازه تمام 5 ماه قبل از آن واکسن وارد شد. و در مردادماه، میزان واردات واکسن 2 برابر شد. اما ماجرای شهریور فرق می‌کرد.

دولت جدید به‌جای امید بستن به احیای برجام، وارد مذاکره مستقیم شد و واردات را شدت بخشید

تغییر دولت، سرعت واردات را بیشتر کرد. دولت جدید، به جای آنکه با رویای مذاکرات برجامی و آرزوی رفع تحریم، در انتظار ورود واکسن‌های خریداری شده بنشیند، مذاکره مستقیم با کشورها را در دستور کار خود قرار داد. کواکس بعد از 3 ماه و نیم، به تعهداتش برگشت و بیش از 5.6 میلیون دوز واکسن تحویل ایران داد. چین هم تمام تعهدات 30 میلیون دوزی خود را تا نیمه اول شهریور به پایان رساند و حدود 7 میلیون دوز اضافه نیز تحویل ایران داده و صادرات میلیون ها دوز دیگر را هم در دستور کار قرار داد.[17]

تولید برکت، البته برکت دیگری هم داشت. قیمت واکسن‌های چینی که عمده واکسن‌های وارداتی را تشکیل می‌دهد، از 15.5 یورو به 8 یورو کاهش پیدا کرد.[18] باتوجه به واردات حدود 35 میلیون دوز واکسن چینی در تابستان، می‌توان حدس زد که تاکنون حدود 200 میلیون یورو صرفه‌جویی در واردات واکسن صورت گرفته است. این درحالی است که کل سرمایه‌گذاری برکت 160 میلیون دلار بوده است.

حالا به طور متوسط، روزانه بیش از 1 میلیون دوز واکسن وارد کشور و تقریبا همین مقدار نیز تزریق می‌شود. به زودی تولید روزانه واکسن داخلی نیز به مرز یک میلیون دوز می‌رسد و پیش بینی شده که تا دهه فجر، همه مردم واکسینه شوند.

 

منابع:

[1] https://www.reuters.com/article/us-health-coronavirus-china-vaccines-idUSKBN25O0Z3

[2] https://per.euronews.com/2020/08/17/chinese-coronavirus-vaccine-cansino-biologics-ad5-ncov-registered

[3] https://www.france24.com/en/20200811-putin-says-russia-first-to-approve-a-covid-19-vaccine-dubbed-sputnik-v

[4] https://www.bbc.com/persian/55600004

[5] https://www.president.ir/fa/119067

[6] https://www.bbc.com/persian/iran-55267670

[7] https://www.irna.ir/news/84175192

[8] https://www.bbc.com/persian/iran-55922905

[9] https://per.euronews.com/2021/02/05/iran-imports-2-milion-doses-of-sputniv-cv-vaccin-from-russia

[10] https://www.irna.ir/news/84296652

[11] https://www.irna.ir/news/84265810

[12] https://www.dw.com/fa-ir/a-56105908

[13] https://www.etemadnewspaper.ir/fa/main/detail/170589

[14] https://ir.sputniknews.com/iran/202104217760331

[15] https://www.irna.ir/news/84289766

[16] https://www.bbc.com/persian/iran-57521766

[17] https://www.mizan.news/fa/news/757467

[18] https://www.irna.ir/news/84450367